normy żywienia w pracy dietetyka

Normy żywienia

tomekskorczewski.pl » Blog » Normy żywienia


Normy żywienia opracowywane są przez specjalistów poszczególnych państw. Mogą się różnić w zależności od kraju. W Polsce aktualnie obowiązujące normy zostały wydane w roku 2024 przez Ekspertów Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwowego Instytutu Badawczego (https://www.pzh.gov.pl/normy-zywienia-2024/). Dzięki publikacji dowiadujemy się ile powinniśmy dostarczyć do organizmu energii i składników odżywczych. W ten sposób możemy przeciwdziałać powstawaniu niedoborów pokarmowych oraz unikać negatywnych skutków zdrowotnych nadmiernej podaży żywności. Znajomość norm jest niezbędna w pracy wielu specjalistów m.in. dietetyków. Normy umożliwiają im układanie w pełni zbilansowanych diet.

Normy opracowywane są dla osób: zdrowych (osoby chore nie powinny w 100% na nich polegać), grup populacyjnych (gdzie uwzględnia się wiek, płeć, stan fizjologiczny). Dla osób (dorosłych) o prawidłowej masie ciała (a nie rzeczywistej). BMI od 18,5 do 24,99 kg/m2. Masę ciała ustalono na podstawie badań różnych grup populacji, siatek centylowych. Normy podają wartość spożycia składników odżywczych dla jednej osoby w przeciągu doby, biorąc pod uwagę różnice indywidualne w zapotrzebowaniu (każdy z nas jest inny).

Niektóre składniki nie muszą być spożywane w podanych ilościach każdego dnia, ponieważ mają zdolność do magazynowania się w tkankach organizmu. Ten sam produkt w zależności od wielu czynników, może mieć różny skład chemiczny. Niewłaściwie przechowywane warzywa mogą zawierać zdecydowanie mniej wartości odżywczych. Dlatego normy zakładają ustaloną jakość żywności.

tkanki organizmu człowieka magazynujące składniki odżywcze

Poziomy norm żywienia

Normy ustalone są na różnych poziomach, w zależności od pokrycia zapotrzebowania osób należących do danej grupy populacji. Wyróżniamy:

  • średnie zapotrzebowanie AR (Average Requirement) lub EAR (Estimated Average Requirement) – adekwatne dla połowy osób w grupie,
  • poziom średniego zapotrzebowania na energię EER (Estimated Energy Requirement),
  • zalecane spożycie RDA (Recommended Dietary Allowance) – pokrywa zapotrzebowanie prawie wszystkich osób w grupie (około 97 – 98 %),
  • spożycie referencyjne PRI (Population Reference Intakes) lub RI (Reference Intakes ranges for macronutrients – referencyjne zakresy spożycia makroskładników) – wystarczające dla wszystkich osób w grupie,
  • najniższy poziom spożycia LTI (Lower Threshold Intake) – to granica poniżej której, u prawie wszystkich osób w grupie będą występować niedobory, zaburzenia spowodowane niewystarczającym spożyciem składników odżywczych,
  • wystarczające spożycie AI (Adequate Intake) – stosowane wtedy, kiedy nie można obliczyć PRI lub nie można ustalić EAR, RDA, pokrywa zapotrzebowanie praktycznie u wszystkich osób w grupie,
  • górny tolerowany poziom spożycia UL (Tolerable Upper Intake Level) – jeżeli go nie przekroczymy, to nie wystąpią niekorzystne skutki zdrowotne u prawie wszystkich osób w danej grupie. UL nie jest normą żywieniową. Nie powinien być przekraczany.
  • bezpieczne spożycie (Safe intake) – stosowany wtedy, kiedy nie można ustalić UL,
  • poziom spożycia związa­ny z obniżeniem ryzyka rozwoju chorób przewlekłych – Chronic Disease Risk Reduction Intake (CDRR).

Aktywność fizyczna – PAL

poziom aktywności fizycznej i współczynnik PAL

W normach na energię możecie spotkać się ze współczynnikiem aktywności fizycznej PAL (Physical Activity Level). Wyróżniamy 3 poziomy aktywności fizycznej. PAL dla osób dorosłych:

  • mała aktywność fizyczna, PAL od 1,40 do 1,69
  • umiarkowana od 1,70 do 1,99
  • duża od 2,00 do 2,40.

Poziomy aktywności fizycznej według EFSA (dla osób dorosłych)

* EFSA (European Food Safety Authority) – Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności.

  • mała aktywność fizyczna (siedzący tryb życia): 1,4
  • umiarkowana: 1,6
  • aktywny tryb życia: 1,8
  • bardzo aktywny tryb życia: 2,0.

Ciekawostki o normach żywienia

  • Pierwsze próby opracowania norm/zaleceń pochodzą z połowy XIX wieku. Skupiano się głównie na energii i białku.
  • W latach trzydziestych XX wieku powstają zalecenia dotyczące niektórych witamin i składników mineralnych.
  • Od samego początku duży wkład w rozwój norm miały Stany Zjednoczone.
  • Pierwsze polskie normy żywienia opracowano w połowie XX wieku.
  • Normy są systematycznie aktualizowane.
  • Wysokość ciała – parametr brany pod uwagę przy opracowywaniu norm (na energię, białko, tłuszcz) dla osób dorosłych.

Źródła:

  1. Normy żywienia dla populacji Polski pod redakcją Ewy Rychlik, Katarzyny Stoś, Agnieszki Woźniak, Hanny Mojskiej. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2024.
  2. Inne.