Hashimoto jest chorobą o podłożu autoimmunologicznym. Organizm wytwarza przeciwciała przeciwko samemu sobie, w ten sposób uszkadzając tarczycę (ciało traktuje gruczoł jako swojego wroga). Chory narząd nie spełnia w 100 % swoich funkcji, co ma wpływ na stan zdrowia oraz wymaga wdrożenia leczenia hormonalnego. Warto również zadbać o dietę, która wspomoże terapie. Wokół żywienia w chorobie Hashimoto powstało wiele sprzecznych informacji (faktów i mitów). Poniżej postaram się rozwiać najczęstsze wątpliwości.
Hashimoto występuje często z innymi jednostkami chorobowymi, stąd dieta powinna być indywidualnie dopasowana. Nie ma jednego sposobu postępowania dla wszystkich. Oczywiście podstawowe zalecenia istnieją, jednakże zawsze są wyjątki od reguły. Przed wykluczeniem jakiegoś produktu z diety, warto najpierw sprawdzić czy faktycznie nam szkodzi. Wyklucz z jadłospisu dany produkt, a następnie sprawdzaj, jak zmienił się stan zdrowia, wyniki badań. Pamiętaj: eliminacja danego składnika niesie ze sobą zarówno korzyści, jak i zagrożenia.
Produkty potencjalnie niewskazane przy Hashimoto (np. warzywa kapustne, krzyżowe) mogą być spożywane w ograniczanej ilości, jeżeli zastosujemy odpowiednią metodę obróbki technologicznej np. moczenie (suche nasiona roślin strączkowych), fermentacja (kiszona kapusta), gotowanie bez przykrycia w dużej ilości wody (gdzie niepożądane składniki wyparowują, rozpuszczają się w wodzie – wypłukują się). Jeden produkt (przykładowo produkt A) może utrudniać wchłanianie, gospodarkę w organizmie danego składnika odżywczego, ale jeżeli ten składnik odżywczy dostarczymy z innego produktu (produkt B), wówczas nie ma co popadać w paranoje i eliminować wiele produktów z diety (w tym wspomniany produkt A).
Pamiętajcie, „produkty zabronione” w chorobie Hashimoto zawierają również wiele cennych pierwiastków, to nie jest tak, że do końca życia nie możecie ich jeść (mam na myśli osoby, u których nie stwierdzono innych dolegliwości, chorób – np. celiakii). Możecie, ale w ograniczonej ilości, kontrolując „wyrządzone szkody” i dbając o pokrycie zalecanych norm spożycia na wszystkie składniki odżywcze. O stanie zdrowia decyduje nie jeden czy kilka makro-mikroelementów, witamin – tylko kilkadziesiąt. Warto zachować zdrowy rozsądek oraz zaczerpnąć rady u terapeuty zajmującego się tarczycą, lekarza endokrynologa, dietetyka (sprawdź ofertę na stronie https://tomekskorczewski.pl/dietetyk-bydgoszcz/, innego specjalisty od Hashimoto.
Choroba Hashimoto w pigułce
- odkrycia zapalenia tarczycy dokonał (w 1912 roku) japoński chirurg Hakaru Hashimoto
- jest jednym z najczęstszych schorzeń tarczycy
- prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia gruczołu
- to przewlekłe autoimmunologiczne (limfocytarne) zapalenie tarczycy
- ma pływ na funkcjonowanie całego organizmu
- jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy, rozwoju wola (czyli powiększenia gruczołu)
- dotyka częściej kobiet (głównie w średnim wieku) niż mężczyzn
- mogą na nią chorować również dzieci
- organizm wytwarza przeciwciała niszczące tarczycę (układ odpornościowy niszczy własne komórki, atakuje sam siebie)
- chorobę Hashimoto może powodować wiele czynników np. uwarunkowania genetyczne (zauważalne są predyspozycje rodzinne), styl życia, czynniki środowiskowe, stres, palenie tytoniu, toksyny, niedobór lub nadmiar składników w diecie (np. niedobór selenu, nadmiar jodu), alergeny pokarmowe, infekcje (wirusowe, bakteryjne), choroby, niektóre leki, napromieniowanie, leczenie pierwiastkami radioaktywnymi, wirusy czy bakterie. Nie wiadomo do końca, dlaczego układ odpornościowy traktuje tarczycę jako swojego wroga.
- zapalenie tarczycy często występuje z innymi jednostkami chorobowymi o podłożu autoimmunologicznym (np. celiakia, cukrzyca typu 1, bielactwo, łuszczyca, reumatoidalne zapalenie stawów, anemia złośliwa)
- leczenie polega na uzupełnianiu niedoboru hormonów oraz przyjmowaniu hormonu (L-tyroksyna – lewotyroksyna/lewoskrętna tyroksyna. Leki np. Euthyrox, Letrox) oraz modyfikacji stylu życia, w tym diety. Niestety całkowite wyleczenie nie jest możliwe. Leczenie prowadzi się do końca życia.
- prawidłowe żywienie wspomaga leczenie chorób tarczycy, zmniejsza ryzyko wystąpienia innych jednostek chorobowych
- leczeniem powinno objąć się cały organizm, a nie tylko tarczycę
- ze względu na trudność znalezienia przyczyny choroby, zazwyczaj leczeniu podlegają jej objawy.
W jaki sposób pomaga dietetyk od Hashimoto (niedoczynności tarczycy)?
Osoby z niedoczynnością tarczycy mogą liczyć na wsparcie dietetyka, który:
- dokonuje oceny stanu zdrowia pacjenta
- układa indywidualnie dopasowaną dietę w oparciu o aktualne wytyczne i normy żywienia
- dostosowuje sposób żywienia do wyników badań laboratoryjnych
- układa dietę, która wspomaga proces leczenia, łagodzi objawy choroby Hashimoto, spowalnia rozwijające się stany zapalne w organizmie oraz zmniejsza ryzyko wystąpienia innych chorób (w tym autoimmunologicznych), ponadto poprawia samopoczucie chorego
- dieta opracowana przez dietetyka od Hashimoto ułożona jest w oparciu o wiele indywidualnych aspektów (wiek, płeć, masa ciała, wzrost, jednostki chorobowe, przyjmowane leki, poziom aktywności fizycznej, tryb życia, upodobania żywieniowe, kwestie finansowe i wiele innych)
- pomaga w utracie niechcianych kilogramów,
- w diecie uwzględnia odpowiednią podaż: pełnowartościowego białka wpływającego na pracę tarczycy, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, węglowodanów złożonych o niskim indeksie glikemicznym, błonnika wpływającego na perystaltykę jelit
- dieta zapewnia wszystkie niezbędne składniki odżywcze do produkcji hormonów tarczycy
- eliminuje w jadłospisie alergeny pokarmowe, produkty pobudzające układ immunologiczny
- podchodzi do pacjenta w sposób holistyczny, leczy cały organizm, a nie tylko tarczycę
- dietetyk kliniczny Hashimoto wie, że zarówno niedobór i nadmiar składników odżywczych jest niekorzystny dla zdrowia
- składniki odżywcze pokrywa dietą, a nie suplementami. Suplementy diety to dla niego ostateczność, nie zastępuje nimi zdrowej żywności.
- Nie wprowadza restrykcji dietetycznych (np. dieta bezglutenowa, bezlaktozowa), jeżeli nie ma ku temu podstaw
- dietetyk od tarczycy pomaga zarówno w formie stacjonarnej, twarzą w twarz oraz podczas konsultacji online
- dzięki szerokiej wiedzy dietetyk specjalista od Hashimoto zapobiega wystąpieniu interakcji między lekami a pożywieniem
- informuje pacjenta jak przyjmować leki, aby nie zachodziła interakcja ze składnikami pożywienia
- pilnuje pacjenta aby regularnie badał poziom hormonów tarczycy
- kontroluje leczenie farmakologiczne
- wie, że zbyt niska kaloryczność diety nie jest niczym dobrym
- dietetyk zapewnia stały kontakt, możesz zadawać liczne pytania.
Objawy niedoczynności tarczycy
Zapalenie Hashimoto prowadzi do niedoczynności tarczycy. Na początku choroby objawy są mało zauważalne, jednakże z upływem czasu, tarczyca ulega coraz większemu uszkodzeniu i można zaobserwować:
- zmiany wielkości tarczycy: na początku zapalenia może wystąpić powiększenie przedniej części szyi – powstanie wola (w dalszym okresie tarczyca może ulec zmniejszeniu)
- złe samopoczucie, pogorszenie nastroju, depresja i apatia, ogólnie zaburzenia emocjonalne
- trudności z koncentracją
- problemy z pamięcią
- sucha skóra (głównie w okolicach kolan i łokci)
- obrzęki (np. opuchlizna twarzy, powiek)
- łamliwe paznokcie
- wypadanie, łamliwość, suchość włosów
- ochrypły głos tzw. chrypka
- zmęczenie
- senność w ciągu dnia
- zaburzenia rytmu serca
- niskie ciśnienie tętnicze
- zwiększone stężenie cholesterolu
- bezsenność
- bóle mięśni i stawów
- tendencja do zaparć
- zaburzenia cyklu miesiączkowego
- uczucie chłodu, poczucie zimna, słaba tolerancja niższych temperatur, zimne stopy i dłonie
- niedoczynność tarczycy może mieć wpływ na występowanie nadwagi i otyłości, przybieranie na wadze
- u osób z niedoczynnością często obserwuje się insulinooporność, upośledzoną tolerancje glukozy.
Chora tarczyca – jakie warto wykonać badania?
w pierwszej kolejności:
- ТSH (hormon tyreotropowy, tyreotropina)
- FT4 (wolna tyroksyna)
- FT3 (wolna trijodotyronina)
- Anty TPO: przeciwciała przeciw peroksydazie tarczycowej
- Anty TG: przeciwciała przeciwtarczycowe, przeciw tyreoglobulinie
następnie, dodatkowo:
- tRAB – przeciwciała przeciw receptorowi hormonu tyreotropowego
- USG tarczycy
- BAC – biopsja aspiracyjna cienkoigłowa
- można również wykonać badania pod kątem nadwrażliwości, alergii pokarmowych, celiakii.
Na podstawie wyników badań, dowiecie się czy chorujecie na Hashimoto. W ich interpretacji pomoże wam endokrynolog, inny specjalista, lekarz lub dietetyk Hashimoto (kliniczny) od chorób tarczycy.
Dieta w chorobie Hashimoto
Dieta w chorobie tarczycy powinna zawierać wszystkie składniki odżywcze, w szczególności te wpływające na prawidłową pracę tarczycy. Plan żywieniowy powinien dostarczać wszystkie niezbędne składniki do produkcji hormonów tarczycy oraz unikać te produkty, które to utrudniają. Ponadto należy ograniczyć spożywanie produktów wywołujących stany zapalne (dieta powinna działać przeciwzapalnie). Plan dietetyczny powinien opierać się na zasadach zdrowego żywienia. Preferowana jest dieta w stylu śródziemnomorskim. Odpowiednia dieta zmniejsza ryzyko pojawienia się innych chorób autoimmunologicznych, dietozależnych.
Podsumowując, dieta Hashimoto powinna wspomagać pracę tarczycy oraz eliminować, ograniczać wszystkie produkty zakłócające funkcjonowanie organizmu (homeostazę hormonalną). Można stosować dietę z deficytem kalorycznym, która ułatwi odchudzanie.
Zalecenia
Dieta powinna opierać się na zasadach zdrowego żywienia. Poniżej przedstawiam niektóre wytyczne.
- posiłki: 4 – 5 na dobę, ostatni 2 – 3 godziny przed snem
- płyny: dbaj o prawidłowe nawodnienie
- spożywaj świeże warzywa i owoce będące źródłem pożądanych składników odżywczych, naturalnych przeciwutleniaczy
- białko: zgodnie z zalecaną normą spożycia (o tym ile jeść białka dowiesz się z artykułu https://tomekskorczewski.pl/bialko-w-diecie-czlowieka-zapotrzebowanie/)
- tłuszcz: pamiętaj aby w jadłospisie znalazły się kwasy omega-3
- węglowodany: najlepiej złożone, o niskim indeksie glikemicznym
- błonnik: dostarczysz go spożywając produkty mało przetworzone.
Składniki mineralne i witaminy „dobroczynne” w Hashimoto:
- jod (niezbędny do produkcji hormonów tarczycy: tyroksyny T4, trójjodotyroniny T3), miej na uwadze, że nadmiar jodu nie jest wskazany, albowiem może zaostrzać stan zapalny organizmu. Zwróć uwagę na jego ilość w swojej diecie, nie przekraczaj zalecanej normy spożycia.
- selen, witamina D, żelazo, cynk, żywność fermentowana – probiotyki (spożywaj kiszonki, mleczne napoje fermentowane: jogurt naturalny, maślanka, kefir).
Nabiał, mleko, laktoza
Może stymulować organizm do produkcji przeciwciał. Często występuje nietolerancja laktozy. Nie ma konieczności zastosowania diety bezlaktozowej, jeżeli nie masz nietolerancji. Warto wykonać badania oraz sprawdzić samemu na sobie, jak będziecie się czuli eliminując z diety (na jakiś czas) laktozę. Eliminacja nabiału z diety powinna być sprawą indywidualną.
Gluten
Często występuje nadwrażliwość na gluten. Podobnie jest jak z laktozą, jeżeli nie masz celiakii, nie ma konieczności zastosowania diety bezglutenowej. Najlepiej sprawdź samemu, wykluczając gluten z jadłospisu, jak wpłynie to na twoje samopoczucie i stan zdrowia. Dieta bezglutenowa może poprawić stan zdrowia, ale wcale nie musi. Bezpodstawna eliminacja glutenu z diety zmniejsza jej różnorodność, co zamiast pomóc, może jedynie zaszkodzić. Dieta bezglutenowa może być niedoborowa w składniki odżywcze. Dietę bezglutenową należy wprowadzić tylko w przypadku potwierdzenia celiakii.
U osób bez celiakii, udokumentowanej nadwrażliwości na gluten, wykluczenie go z diety nie ma wpływu na czynność tarczycy. Eliminacja nie jest wskazana, ani uzasadniona. Wprowadzanie restrykcji żywieniowych bez wcześniejszych badań wydaje się mało rozsądne.
Produkty niewskazanie oraz te, które warto ograniczyć
*ograniczyć, czyli spożywać 2 – 3 razy na tydzień. Wszystkich produktów nie trzeba eliminować (jeżeli stan zdrowia na to pozwala), tylko ograniczyć ich ilość.
Produkty niezalecane:
- żywność wysokoprzetworzona (fast foody, chipsy, paluszki, krakersy, ciasta, słodycze, wafelki, zupki chińskie, konserwy)
- cukry proste
- sól
- alkohol
- izomery trans kwasów tłuszczowych
- kwasy tłuszczowe nasycone
- produkty smażone – zamień smażenie na inne metody obróbki cieplnej: gotowanie, pieczenie.
Można spożywać w ograniczonej ilości:
- warzywa kapustne, krzyżowe (zaburzające przemiany jodu w organizmie) np. kapusta, brokuł, kalafior, rzodkiewka, jarmuż, kalarepa, brukiew, rzepa, gorczyca, brukselka. Warzywa z tej grupy najlepiej spożywać po obróbce termicznej, maksymalnie 2 – 3 razy w tygodniu.
- inne produkty: soja, fasola, cebula, czosnek.
Zmień również swój styl życia, przestań palić papierosy, nie nadużywaj alkoholu, postaraj się mniej stresować, dbaj o higienę snu (wysypiaj się) oraz pamiętaj o regularnej aktywności fizycznej.
